کتاب «زندگینامۀ زنده‌یاد بیژن جزنی» نوشتهٔ میهن قریشی

کتاب «زندگینامۀ زنده‌یاد بیژن جزنی» نوشتهٔ میهن قریشی (جزنی)، همسر و همراه وفادار بیژن، اثری مستند، شخصی و سیاسی است که زندگی یکی از چهره‌های مهم جنبش چپ و مبارزه مسلحانه در ایران معاصر را روایت می‌کند. این کتاب، نه‌تنها زندگینامه‌ای ساده نیست، بلکه ترکیبی از خاطرات، تحلیل‌های تاریخی، اسناد و روایت‌هایی از نزدیک‌ترین فرد به بیژن جزنی است که درک دقیق‌تری از شخصیت، مسیر فکری، و زندگی مبارزاتی او ارائه می‌دهد.

بیژن جزنی در سال ۱۳۱۶ در خانواده‌ای سیاسی و اهل فرهنگ در تهران به دنیا آمد. پدر و مادرش از اعضای فعال حزب توده بودند. فضای خانوادگی، ذهن جست‌وجوگر و شرایط اجتماعی دوران کودکی‌اش، همه در شکل‌گیری شخصیت انقلابی او مؤثر بودند. او از نوجوانی به فعالیت‌های سیاسی علاقه‌مند شد و به سازمان جوانان حزب توده پیوست. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بارها دستگیر و زندانی شد.

کتاب، با نثری صمیمی و دقیق، مراحل گوناگون زندگی جزنی را دنبال می‌کند: از دوران دانش‌آموزی، تحصیل، ازدواج با میهن قریشی، کار در حوزه تبلیغات، ورود مجدد به عرصه مبارزه، شکل‌گیری هسته‌های مسلحانه، زندان‌های پی‌درپی و نهایتاً شهادت مظلومانه‌اش در ۳۰ فروردین ۱۳۵۴ به‌دست ساواک در تپه‌های اوین.

قریشی در این اثر، بیژن را نه صرفاً یک چریک، بلکه انسانی عمیق، پرمطالعه، مهربان، اهل فلسفه و هنر و دارای آرمان‌های عدالت‌خواهانه تصویر می‌کند. یکی از ویژگی‌های مهم کتاب، تحلیل رویکرد فکری جزنی است. او برخلاف بسیاری از چپ‌های زمان خود، تلاش کرد تا راهی مستقل از بلوک شرق (شوروی و چین) پی بگیرد و به یک تحلیل بومی‌شده از مبارزه طبقاتی، انقلاب و تغییرات اجتماعی در ایران برسد.

زندان، برای جزنی دانشگاهی تازه بود. او در این دوران آثار مهمی چون «نبرد با دیکتاتوری شاه» و تحلیل‌هایی درباره تاریخ جنبش چپ ایران نوشت. میهن قریشی با استناد به دست‌نوشته‌ها و گفت‌وگوهای شخصی، این دوره از زندگی او را با دقت خاصی بازسازی کرده است.

در پایان، کتاب نه فقط ادای دینی به همسر و مبارزِ شهید خود است، بلکه سندی مهم از یک دوره پرتنش تاریخ ایران است؛ دوره‌ای که در آن مبارزه، آرمان‌خواهی، سرکوب و خون به‌هم آمیخته‌اند. نثر ساده، صمیمی و مستند کتاب، آن را به یکی از منابع ارزشمند برای علاقه‌مندان به تاریخ سیاسی معاصر ایران و جنبش چپ تبدیل کرده است.

130