کتاب تقویم الصحه نوشته ابن بطلان بغدادی
تقویم الصِّحَّه مهمترین و معروفترین نوشته حکیم عیسوی بغدادی، مختار بن حسن بن عَبدون، مشهوربه ابن بُطْلان است.
تقویم الصِّحَّه (یا، به روایت نادرست ابن قفطی، [۱] تقویم الصّحّه فی قُوی ‘ الاغذیة و دفع مَضارِّها)، مهمترین و معروفترین نوشته حکیم (پزشک و متفلسف) عیسوی بغدادی، مختار بن حسن بن عَبدون، مشهوربه ابن بُطْلان (سده پنجم)، و در واقع، دستینه یا خودآموز بهداشت (بویژه بهداشت غذایی)، طب خانگی، و، احیاناً ‘ تطبب، است. با وجود چند نسخه خطی از متن اصلی عربی این تألیف در جهان، متن اصلی هنوز به ویرایش و چاپ نرسیده است (لذا در این مقاله، اعتماد و استناد ما عمدتاً به چاپ ویراسته غ. یوسفی (۱۳۶۶ ش) از یک ترجمه قدیم فارسی بوده است و گهگاه به تصویر نامطلوب نسخه خطی ظاهراً یگانه متن عربی موجود در ایران و آن هم بسیار آشفته و بدخط). ← منابع کتاب تقویم الصحه ابن بطلان در باره مآخذ این تألیف میگوید: «من چندان که ممکن و کتب طب در وُسع من بود بخواندم چون این تصنیف خواستم ساختن» [۲] و «اقتدا، به سخنهای قدیم و مُحْدَث کردیم». [۳] خودِ او فهرستی از ۲۴ مأخذ «قدیم و مُحدَث» در اواخر کتاب [۴] ذکر کرده است (و اختصار را، برای بیشتر آنها نشانی قرار داده، مثلاً، (د) را برای دیسقوریدوس (دیوسکوریدس)، (را) را برای محمد زکریای رازی، (ق) را برای اسحاق (بن عِمران)، که تعیین هویت بعض آنها ــ مثلاً، «یهودی»، «مصری»، «قُدماء» و «(تعالیق) مقلوبی» (کذا) ــ ناممکن یا نامسلّم است. در حدود دوازده مأخذ دیگر هم در مطاوی کتاب مذکورند، که در آن فهرست نیامدهاند (به شمارش نویسنده حاضر و به ترتیب بسامد ذکر آنها) : اَرخیجانِس و علی بن عباس مَجوسی، هر یک، ده بار؛ ابن عبدون/ عَبدان، هفت بار (شاید خودش منظور باشد)؛ ابن مَنْدَوَیه اصفهانی، پنج بار؛ «جُندیشاپوران/ جُندیشابوریّون»، سه بار (شاید منظور آن گروه از حکیمان جندیشاپور در خوزستان قدیم است که در بعض منابع ــ مثلاً الصیدنة بیرونی و الحاوی رازی ــ به عنوان «الخوز» یاد کرده شده اند)؛ «عبد الرحمان»، دو بار؛ اِرَسطراطیس/ اراسیستراتوس، ارسطو، «مجهول» (کذا)، «عیسی بن عباس»، طَبَری، [۵] «کتاب فلاحه» (الفلاحة النَبَطیّة)، یعقوب کندی و «قدماء» (کذا)، هر کدام، یک بار. از این گذشته، ظاهراً تجارب و آرای خود او هم گهگاه یافت میشود، مثلاً: «نَبینی که گربه به وقت بهار گیاهها خورَد (و) تن از فضلاتْ پاک به قَی ء کند؟ و مانند این در دیگر حیوانات بسیار است» [۶] «نَرد و شطرنج دو مثالنداز هر چه در عالَم رَوَد، به اتفاق یا به تفکر؛ و شطرنج به فکرت مخصوص است و نرد به اتفاق و بخت»برای خرید کتاب تقویم الصحه با ما تماس بگیرید
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.