کتاب «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» فیلمنامه‌ای از محسن مخملباف

کتاب «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» در واقع متن فیلمنامه‌ای است که محسن مخملباف بر اساس فیلمی به همین نام (ساخته ۱۳۷۰) نوشته است. این اثر با لحنی طنزآمیز و فانتزی، تاریخچه‌ای استعاری از سینمای ایران و کشمکش آن با سانسور و قدرت سیاسی ارائه می‌دهد. داستان با شخصیت میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی آغاز می‌شود که پس از بازگشت از فرنگ، مجذوب سینماتوگراف می‌شود. دربار قاجار که نسبت به این پدیده مشکوک است، او را نزد ولیعهد می‌فرستد اما به اشتباه نزد ناصرالدین‌شاه می‌برد. شاه در ابتدا مخالف سینما و طرفدار سانسور است، اما با دیدن فیلم قدیمی «دختر لر» و شخصیت گلنار، شیفته‌ی سینما می‌شود و حتی حکومت را رها می‌کند تا به دنبال این هنر نو برود.
فیلمنامه پر از ارجاعات به فیلم‌های مهم تاریخ سینمای ایران است؛ آثاری چون گاو، قیصر، رگبار، گنج قارون، طبیعت بی‌جان، گوزن‌ها و باشو غریبهٔ کوچک. مخملباف با ترکیب رویدادهای تاریخی و صحنه‌های بازآفرینی‌شده، هم ادای دِینی به سینما دارد و هم هجویه‌ای به سیاست‌گذاری‌های محدودکننده ارائه می‌کند. متن فیلمنامه، با دیالوگ‌های تند و موقعیت‌های کمدی، شخصیت شاه را نمادی از قدرتی نشان می‌دهد که در برابر جذابیت هنر شکست می‌خورد. این اثر نه‌تنها یک روایت سرگرم‌کننده است، بلکه تاملی جدی بر سرنوشت آزادی هنری در ایران نیز به شمار می‌رود. مخملباف با این فیلمنامه، پلی بین تاریخ قاجار و تاریخ صدساله سینمای ایران می‌سازد و نشان می‌دهد که چگونه هنر، دیر یا زود، راه خود را برای بقا پیدا می‌کند.