کتاب «مولانا و حمام زنانه» صالح زمانی

کتاب «مولانا و حمام زنانه» تلاشی پژوهشی‌ست برای کاوش در آثار مولانا از منظر حضور نمادین و عرفانی «زن» و همچنین نماد «حمام». نویسنده با دیدی ترکیبی از عرفان، نمادگرایی و ادبیات، پیوندی شگفت میان زندگی مادی و حقیقت درونی برقرار می‌کند.

«حمام» در این اثر فراتر از یک مکان روزمره‌ست؛ نمادی از بازگشت به فطرت، پاکیزگی روح و بازیافتن فطرت نورانی انسان. مولانا – بر اساس دیدگاه نویسنده – در فضای حمام معنایی از فروتنی و احتیاط درونی می‌یابد؛ آن‌جا که تن در برابر انحرافات عالم محافظت می‌شود و دریچه‌ای به سوی حقیقت گشوده می‌گردد.

از سوی دیگر، «زن» در نگاه مولانا چنان رمز و راز و سرودی عارفانه است. او هم نماد عشق الهی و کمال روحانی‌ست و هم نماینده آزمون و وسوسه. این دوگانگی را نویسنده در اثر خود آزمون می‌کند: زن می‌تواند نقطه‌ی اتصال ما با حقیقت باشد یا نمادی از حجاب و تمایل نفسانی.

نویسنده بر این باور است که مولانا خود در سلوک عرفانی‌، حضور زن را فراتر از جنسیت می‌داند؛ او عشق را البته در قالب رمزآمیز زنانه تصویر می‌کند، ولی هم‌زمان عقل را نماد پیوستگی با حق و پاکیزگی روح می‌گیرد. در روایت‌های نمادین او، زن هم می‌تواند مهر باشد، هم فتنه.

کتاب با اشاره به سلوک مولانا و خانه‌ی معنوی او، استدلال می‌کند که مولانا قائل به جایگاه روحانی و اعتقادی برای زن است، فراتر از نقش‌های اجتماعی رایج. او زن را مایه آرامش، پرورندهٔ روح و نماد رحمت می‌بیند. این نگاه در تضاد با ذهنیت کلی زمانه‌اش بوده و نمایانگر انصاف عرفانی مولاناست.

از سوی دیگر، زمانی با نگاهی نقادانه و شهودی متوجه می‌شود که زن در آثار مولانا گاه نماد نفس سرکش و آزمون‌گر است؛ آن‌جا که مولانا عشق را مورد امتحان عقل می‌شمارد و زن را تصویر این آزمون می‌خواند.

کتاب، مولانا را در میانه‌ی این دو سویه قرار می‌دهد: هم عدالت‌خواه و مصلحانه، و هم عارفانه و عاشقانه. نویسنده باور دارد که مولانا زن را با نگاه انسانی و الهی می‌نگرد، با احترامی خاص، و این نگاه می‌تواند برای ما در تامل‌های اجتماعی و فرهنگی الهام‌بخش باشد.

در نهایت، اثر تلاش دارد تا خواننده را به تأملی ژرف‌تر سوق دهد: چگونه زن می‌تواند در شعر و عرفان مولانا، هم‌نشین عشق الهی و هم پلی میان ضربان روح و حقیقت باشد؟ چگونه رمزها و نشانه‌ها در هم تنیده‌اند؟ و چگونه حمام، به مثابه نمادی از تغییر، گشایش و اراده، در بستر این معناگذاری‌ها جلوه می‌یابد؟

114