کتاب «فرگشت: آنچه هر کس نیاز دارد بداند» نوشته‌ی رابین دانبار

کتاب «فرگشت: آنچه هر کس نیاز دارد بداند» نوشته‌ی رابین دانبار و ترجمه و حاشیه‌نویسی حسین جرجانی، یکی از آثار روشنگر در زمینه‌ی تکامل زیستی و انسان‌شناسی فرگشتی است. دانبار، انسان‌شناس و زیست‌شناس تکاملی بریتانیایی، در این کتاب کوشیده است مفاهیم پایه و بنیادین فرگشت (تکامل) را با زبانی ساده، روان و در عین حال علمی برای خواننده‌ی عمومی توضیح دهد.

کتاب بخشی از مجموعه‌ “آنچه هر کس نیاز دارد بداند” (از انتشارات آکسفورد) است که برای ترویج علم در میان مخاطبان غیرتخصصی طراحی شده‌اند. رابین دانبار در این کتاب، با تکیه بر داده‌های زیست‌شناسی، دیرینه‌شناسی، روان‌شناسی و انسان‌شناسی، مسیر فرگشت حیات را از شکل‌گیری اولیه‌ی سلول‌ها تا ظهور انسان هوشمند دنبال می‌کند.

او به موضوعاتی همچون انتخاب طبیعی، جهش ژنتیکی، رقابت بقا، انتخاب جنسی، خویشاوندگرایی، فرگشت فرهنگ، مغز اجتماعی و نیز نقش مغز در ساخت روابط انسانی می‌پردازد. نظریه‌ی معروف «عدد دانبار» (حد روابط اجتماعی پایدار در انسان‌ها) نیز در بستر همین مباحث شرح داده می‌شود.

نکته‌ی درخور توجه در ترجمه‌ی جرجانی، پانوشت‌ها و حاشیه‌نویسی‌های روشنگر اوست که گاهی با آوردن منابع فارسی، گاهی با نقد دیدگاه نویسنده، و گاه با تطبیق مفاهیم با فضای فکری-علمی ایران، به خواننده فارسی‌زبان در درک بهتر موضوعات کمک می‌کند.

کتاب از نظر ساختار، فشرده اما منسجم است و مناسب دانشجویان، معلمان علوم، علاقه‌مندان به زیست‌شناسی، فلسفه‌ی علم، و عموم خوانندگانی است که می‌خواهند با حقیقت علمی فرگشت آشنا شوند و از افسانه‌ها و سوءبرداشت‌ها دور بمانند. دانبار در این اثر بر پیوستگی حیات و تداوم تحول تأکید دارد و نگاه او به انسان، نه به عنوان موجودی جدا از طبیعت، بلکه به‌عنوان بخشی از روند فرگشتی جهان است.

کتاب «فرگشت» دریچه‌ای است برای ورود آگاهانه به یکی از بحث‌برانگیزترین و بنیادین‌ترین نظریه‌های علمی عصر مدرن؛ نظریه‌ای که درک آن، برای فهم بهتر خودمان و جایگاهمان در طبیعت ضروری است.

450