کتاب «تاریخ فلسفه» نویسندگان مشترک گونار شیربک و نیلس یی‌لیه، مترجم احمدجان محمد خواجه‌اف و بهاره خرم‌آوا، ت

کتاب «تاریخ فلسفه» با تألیف مشترک گونار شیربک و نیلس یی‌لیه، اثری مقدمه‌ای و در عین حال عمیق در شناخت جریان‌های متنوع فلسفی است. مترجمان برجسته آن، احمدجان محمد خواجه‌اف و بهاره خرم‌آوا، تلاش کرده‌اند تا این متن نروژی را با زبانی روان و دقیق به فارسی برگردانند.

در این اثر، خواننده با داستان اندیشه از آغازین فیلسوفان پیشاسقراطی مانند تالس و هراکلیتوس تا فلاسفه معاصر مانند دریدا و هابرماس آشنا می‌شود. کتاب علاوه بر ارائه‌ی خلاصه‌ای از زندگی و آراء این متفکران، فضای فکری دوران و تحولات کلیدی را در قالبی جذاب و قابل فهم پیش چشم مخاطب قرار می‌دهد.

یکی از ویژگی‌های بارز این اثر، توجه به فلسفه غیرغربی است: فصل‌هایی در باب فلسفۀ هند و چین باستان و فلسفۀ عرب نیز دیده می‌شود. مترجمان این گستردگی را به خوبی منتقل کرده‌اند؛ به ویژه آنجا که این مکاتب فلسفی کم‌تر در آثار مبتدی تاریخ فلسفه پرداخت شده‌اند.

در فرایند روایت، کتاب اهميت بسترهای اجتماعی، سیاسی و تاریخی را در پرورش جریان‌های فلسفی نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که خواننده درک می‌کند ایده‌ها تنها محصول فعالیت ذهنی فیلسوفان نیستند، بلکه پاسخ‌هایی به چالش‌های روزگار آن‌ها هستند. سبک نگارش، نه صرفاً گزارش‌گونه، بلکه توضیحی است: خواننده می‌آموزد چگونه فلسفه شکل می‌گیرد، دلایل آن چگونه بسط می‌یابند، و این اندیشه‌ها چگونه به ابزارهایی برای فهمِ جهان تبدیل می‌شوند.

نثر فارسی اثر، علیرغم حفظ اصالت و سنگینی مفهومی متن، از پیچیدگی ملال‌آور فاصله دارد. مترجمان با ظرافتی میان زبان ادبی و علمی حرکت کرده‌اند تا موضوع برای گروه گسترده‌ای از علاقه‌مندان قابل دسترس باشد؛ از دانشجویان تا مخاطبان عام فلسفه.

مولفان اهل نروژ برای خواننده تصویرگرانه‌هایی از «صحنه ایده‌ها» ترسیم می‌کنند؛ گویی فیلسوفان در یک پرده تئاتری ظاهر می‌شوند، هر یک با نقش و موقعیت برجسته خود. این شیوه تصویرگرانه، حتی مفاهیم پیچیده را ملموس‌تر می‌سازد.

یکی دیگر از ویژگی‌های ارزشمند این کتاب، نگاه بی‌طرف و بی‌غرض آن نسبت به فلسفه‌ها و فلسفه‌پردازان است. درواقع، برخلاف برخی کتاب‌های تاریخ فلسفه که به اغراق یا تحسین‌زدگی گرایش دارند، این اثر به تحلیل منصفانه و دقیق روی می‌آورد. ضمن آنکه وارد بحث‌های پیچیده فلسفی می‌شود ولی در عین حال در سطحی روشن باقی می‌ماند و خواننده را درگیر می‌کند، نه صرفاً آگاه.

هر بخش کتاب با دقت و تسلسل منطقی تدوین شده: ابتدا فلسفۀ باستان، سپس فلسفۀ قرون وسطی و رنسانس، بعد فلسفۀ مدرن، در ادامه فلسفۀ قرن بیستم، و در نهایت بخش‌هایی اختصاصی به فلسفه شرقی و ایده‌های معاصر. این تقسیم‌بندی باعث می‌شود مخاطب بتواند روند تحول فلسفی را به صورت دوره‌ای و منظم دنبال کند.

خواننده در پایان درک درستی از چگونگی شکل‌گیری پرسش‌های فلسفی، ظهور مکاتب و نحله‌های متنوع، و همچنین تأثیرات متقابل شرق و غرب بر هم پیدا می‌کند. اثر فضایی برای تأمل فراهم می‌آورد و خواننده را به پرسش‌های بنیادین درباره حقیقت، آگاهی، اخلاق و جامعه دعوت می‌کند.
در مجموع، کتاب «تاریخ فلسفه» اثری است آموزشی و الهام‌بخش، پر از روایت‌های فلسفی متنوع، سبک نگارش قابل فهم و تحلیلی. مترجمان با تلاشی قابل تحسین، توانسته‌اند این خرد جهانی را در نسخه‌ای فارسی ارائه دهند که هم برای تازه‌واردان به فلسفه مفید است و هم برای اهل نظر آموزنده و تأمل‌برانگیز.

586