کتاب «تاریخ زندگانی سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی» تألیف پیر کییارد

کتاب «تاریخ زندگانی سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی» تألیف پیر کییارد و ترجمه‌ی علیقلی‌خان بختیاری (سردار اسعد)، یکی از منابع مهم تاریخی دربارۀ واپسین سال‌های سلطنت عثمانی و به‌ویژه دوران پرتنش سلطنت سلطان عبدالحمید دوم (۱۸۷۶–۱۹۰۹) است. نویسنده، که نگاهی تحلیلی و انتقادی به ساختار سیاسی امپراتوری عثمانی دارد، با استفاده از گزارش‌ها، اسناد، و مشاهدات مستقیم و غیرمستقیم، روایتی دقیق از زندگی، افکار، سیاست‌ها و عملکردهای سلطان عبدالحمید ارائه می‌دهد.

این کتاب شرحی‌ست از سیاست‌های داخلی و خارجی سلطان، از جمله نحوه برخورد او با بحران‌های اقتصادی، شورش‌های داخلی، و خطرات ناشی از نفوذ قدرت‌های اروپایی در سرزمین‌های عثمانی. کییارد او را پادشاهی محافظه‌کار، محتاط و گاه مستبد معرفی می‌کند که بیش از آن‌که به اصلاحات واقعی تن دهد، کوشید با ابزار سانسور، پلیس مخفی و سیاست تفرقه‌بینداز و حکومت‌کن، امپراتوری متزلزل را سرپا نگه دارد.

کتاب همچنین به موضوعات حساسی مانند مسئله ارامنه، مسئله کردها، سیاست‌های مذهبی، و همچنین برنامه‌های عبدالحمید برای احیای خلافت اسلامی می‌پردازد. از منظر کییارد، عبدالحمید تلاش داشت با تقویت ایده خلافت و تکیه بر وفاداری مسلمانان، انسجامی درونی برای دولتش فراهم کند؛ اما این سیاست‌ها در نهایت کارایی بلندمدت نداشت.

ترجمۀ کتاب توسط سردار اسعد بختیاری در اوایل قرن بیستم، خود حامل بار سیاسی خاصی است؛ چرا که وی از چهره‌های برجسته نهضت مشروطه در ایران بود و ترجمۀ چنین اثری، نوعی افشاگری دربارۀ استبداد سلطانی و نقد حکومت‌های مطلقه تلقی می‌شد. نثر ترجمه، روان و در عین حال از واژگان دوره قاجار بهره می‌برد و از نظر زبان‌شناختی نیز حائز اهمیت است.

در مجموع، این اثر نه فقط روایت‌گر زندگی یک سلطان، بلکه تحلیلی عمیق از فروپاشی تدریجی یک امپراتوری است و همچنان برای تاریخ‌پژوهان عثمانی و مشروطه‌خواهان ایرانی منبعی ارزشمند به شمار می‌آید.

۲۱۷