تاب «زن و زبان» اثر عبدالله غذامی با ترجمهٔ هدی عوده‌تبار،

کتاب «زن و زبان» اثر عبدالله غذامی با ترجمهٔ هدی عوده‌تبار، اثری درخشان در حوزه‌ی نقد ادبی و مطالعات فرهنگی-جنسیتی است. این کتاب به بررسی رابطۀ میان زبان، قدرت و جنسیت در بافت فرهنگ عربی می‌پردازد و تلاش می‌کند نشان دهد که چگونه زبان به ابزاری برای تحمیل سلطه‌ی مردانه بدل شده است.

غذامی با تکیه بر نظریه‌های مدرن فمینیستی، به‌ویژه آنچه در بستر غربی مطرح شده، نگاهی نو به فرهنگ و ادبیات عرب دارد. او معتقد است که زبان عربی ـ مانند بسیاری از زبان‌های دیگر ـ در ساختار خود مذکر است و این ساختار، زن را به حاشیه می‌راند. به‌زعم او، حتی زمانی که زن در متن حضور دارد، این حضور اغلب از دیدگاه مردانه روایت می‌شود و نه از زبان خود زن.

در این اثر، شهرزاد – شخصیت اصلی داستان‌های هزار و یک شب – به عنوان نماد زنِ روایت‌گر بررسی می‌شود. شهرزاد با استفاده از زبان و روایت، نه تنها جان خود را نجات می‌دهد بلکه نظام روایت مردانه را به چالش می‌کشد. غذامی از این تصویر استفاده می‌کند تا نشان دهد که زن تنها زمانی می‌تواند در ساختار مردسالار زبانی بقا یابد که روایت کند، سخن بگوید، و زبان را به نفع خود تغییر دهد.

کتاب از منظر نظریه‌های ادبی، مفاهیمی چون «متن»، «مولف»، «صدای زنانه»، و «قدرت زبانی» را تحلیل می‌کند. نویسنده بر این باور است که مرد، همواره صاحب زبان و تولیدکننده معنا بوده، در حالی‌که زن، تنها مفعول معنا بوده است.

غذامی در این کتاب بر این نکته تأکید می‌ورزد که باید زبان را از سلطۀ مردانه خارج کرد و امکان ظهور «زبان زنانه» را فراهم آورد. او معتقد است تا زمانی که زبان تغییر نکند، هیچ تحولی در جایگاه زنان رخ نخواهد داد، زیرا فرهنگ و قدرت از طریق زبان بازتولید می‌شوند.

ترجمهٔ دقیق و روان هدی عوده‌تبار توانسته است مفاهیم سنگین و نظری این کتاب را به زبان فارسی منتقل کند و آن را برای مخاطب فارسی‌زبان قابل فهم و مفید سازد. «زن و زبان» یکی از نخستین آثاری است که از دیدگاهی بومی‌شده به مسئله زبان و جنسیت می‌پردازد و نقش ادبیات را در شکل‌دهی به هویت زنانه مورد بررسی قرار می‌دهد.

این کتاب برای دانشجویان مطالعات زنان، ادبیات، زبان‌شناسی، و همچنین علاقه‌مندان به نقد فرهنگی و گفتمان قدرت، منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آید. در نهایت، «زن و زبان» نه فقط کتابی نظری، بلکه دعوتی است به بازاندیشی دربارۀ نقش زبان در ساختن یا تخریب هویت زن.

241