کتاب اهل هوا نوشته غلامحسین ساعدی

کتاب اهل هوا نوشته غلامحسین ساعدی، مجموعه‌ای از گزارش‌ها و مشاهدات میدانی او از زندگی، باورها و آیین‌های مردم جنوب ایران، به‌ویژه مردم بندرعباس و جزایر خلیج فارس است. ساعدی این اثر را در دهه ۱۳۴۰ پس از سفر و تحقیق در این مناطق نوشت. کتاب به شکلی مستندگونه، اما با نثری ادبی و گاه شاعرانه، آداب و رسوم ویژه مردم جنوب را در برخورد با بیماری‌ها، ارواح، جادوگری و مراسمی چون “زار” روایت می‌کند.
“زار” یکی از مهم‌ترین محورهای این کتاب است؛ آیینی برای درمان بیماری‌های روان‌تنی یا آنچه مردم به “اهل هوا” بودن تعبیر می‌کنند. در این آیین، باور بر آن است که بیماری حاصل تسخیر فرد توسط ارواح یا نیروهای ماورایی است و با اجرای مراسم موسیقایی، رقص و دعا، این ارواح باید راضی و خارج شوند.
ساعدی با نگاهی انسان‌گرایانه و جامعه‌شناسانه به موضوع می‌پردازد، بدون آن‌که نگاه تحقیرآمیز یا تحمیلی داشته باشد. او سعی دارد نشان دهد که چگونه فرهنگ بومی و باورهای محلی نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت و زندگی مردم دارند، و این آیین‌ها پاسخی به نیازهای روانی و اجتماعی در نبود امکانات درمانی مدرن هستند.
کتاب اهل هوا از نظر سبک نوشتار نیز اثری منحصربه‌فرد است. نثر آن آمیزه‌ای از زبان علمی، مشاهدات عینی و توصیف‌های شاعرانه است. این اثر به‌عنوان نمونه‌ای برجسته از ناداستان ادبی (non-fiction literature) در ادبیات معاصر ایران شناخته می‌شود. همچنین از نخستین آثار ایرانی است که با رویکردی انسان‌شناسانه به فرهنگ‌های حاشیه‌ای می‌پردازد.
اهل هوا تنها یک گزارش فرهنگی نیست، بلکه سندی زنده از زیست و رنج مردمی است که در سایه بی‌عدالتی و محرومیت، آیین‌های خود را برای بقا و تسکین حفظ کرده‌اند.