کتاب غربت و غرابت اسپینوزا نوشته‌ی سروش دباغ،

کتاب غربت و غرابت اسپینوزا نوشته‌ی سروش دباغ، اثری فلسفی است که در آن نویسنده به بررسی اندیشه‌های باروخ اسپینوزا، فیلسوف عقل‌گرای هلندی قرن هفدهم، می‌پردازد. دباغ در این کتاب تلاش می‌کند تا چهره‌ی کمتر شناخته‌شده و گاه misunderstood اسپینوزا را با زبانی روشن و قابل فهم برای خواننده‌ی ایرانی بازنمایی کند.
عنوان کتاب، یعنی «غربت و غرابت»، اشاره‌ای دوگانه دارد: از یک‌سو به موقعیت خاص و منزوی اسپینوزا در جامعه‌ی خود که به دلیل اندیشه‌هایش طرد شد (از جمله اخراج از کنیسه‌ی یهودیان آمستردام)، و از سوی دیگر به “غرابت” یا بیگانگی اندیشه‌های او نسبت به سنت‌های رایج دینی و فلسفی آن زمان. دباغ در این اثر نشان می‌دهد که چگونه اسپینوزا با جرئت، دین را به نقد می‌کشد و تصویری نو از خدا، طبیعت و انسان ارائه می‌دهد.
یکی از محورهای اصلی کتاب، نگاه اسپینوزا به “خدا” است؛ خدایی که نه موجودی شخصی و آسمانی، بلکه هم‌ارز با طبیعت (خدا یا طبیعت – Deus sive Natura) است. این دیدگاه، تأثیر عمیقی بر الهیات، اخلاق و سیاست گذاشت و آغازگر نوعی سکولاریسم فلسفی بود. دباغ همچنین به اخلاق اسپینوزا توجه دارد، اخلاقی که مبتنی بر خرد و خودشناسی است، نه ترس از پاداش و کیفر.
نویسنده با بهره‌گیری از منابع اصلی و نیز تحلیل‌های معاصر، می‌کوشد پیوندهایی میان اندیشه‌ی اسپینوزا و مسائل امروز، از جمله مدارا، آزادی عقیده و عرفان، برقرار کند. در بخشی از کتاب، دباغ اسپینوزا را در گفت‌وگو با مولوی و حافظ قرار می‌دهد و به نوعی “عرفان فلسفی” اشاره می‌کند.
در مجموع، غربت و غرابت اسپینوزا کتابی است عمیق اما قابل‌فهم، که برای علاقه‌مندان به فلسفه‌ی مدرن، الهیات انتقادی و نیز تفکر روشنفکری در ایران معاصر، بسیار خواندنی و الهام‌بخش است.