کتاب خدیوزادۀ جادو شده نوشته‌ی لئونید سالاویف

کتاب خدیوزادۀ جادو شده نوشته‌ی لئونید سالاویف و ترجمه‌ی حبیب‌الله فروغیان، اثری طنزآمیز، شیرین و پررمزوراز است که در بستری از فرهنگ شرق و نگاه طنز روسی، داستانی سرگرم‌کننده اما پرمغز را روایت می‌کند. این کتاب، بخشی از داستان‌های مربوط به شخصیت افسانه‌ای ـ عامیانه‌ی خوجۀ نصرالدین است که نویسنده در قالبی مدرن و داستان‌پردازی ماهرانه بازآفرینی کرده است.

در خدیوزادۀ جادو شده، سالاویف ماجراهای نصرالدین را در پی کشف توطئه‌ها، افشای ظلم و مبارزه با فساد ادامه می‌دهد. نصرالدین، که نماد هوش، زبان‌تیزی و شجاعت مردمی است، این‌بار با نقشه‌هایی پیچیده‌تر و شخصیت‌هایی تازه‌تر روبه‌رو می‌شود. روایت، مانند گذشته، پر از طنز اجتماعی و نقدهای زیرپوستی به استبداد، خرافه‌پرستی و نظام‌های فاسد شرقی و حتی اروپایی است. نویسنده، در پس ظاهر داستان‌های فکاهی، معانی عمیق انسانی، اجتماعی و فلسفی را می‌گنجاند.

زبان کتاب با نثری ساده، روان و زنده همراه است و شخصیت نصرالدین به‌گونه‌ای تصویر شده که میان عقل و شوخی، انتقاد و صمیمیت، تمایز روشنی نمی‌گذارد. نصرالدین در این کتاب با قدرت کلام، زیرکی و روش‌های غیرمتعارف، چهره‌های دروغین و قدرت‌های فریبنده را رسوا می‌کند و بار دیگر محبوب مردم می‌شود. او از مرزهای طنز عبور می‌کند و به یک قهرمان فرهنگی ـ اخلاقی تبدیل می‌گردد.

داستان‌ها در فضایی شرقی و در قالب قصه‌های هزار و یک شبی رخ می‌دهند اما با دیدگاهی کاملاً معاصر و انسانی. سالاویف در کنار پرداخت‌های فانتزی، به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه در دل ظلم و جهل، می‌توان با خنده، نقد، و گاهی یک دروغ زیرکانه، حقیقت را به زبان آورد. در نتیجه، اثر نه‌تنها سرگرم‌کننده بلکه آگاهی‌بخش و انگیزاننده نیز هست.

ترجمه‌ی استادانه‌ی حبیب‌الله فروغیان، به‌زیبایی فضای فرهنگی و طنازی متن اصلی را به فارسی منتقل کرده و باعث شده که کتاب همچنان نزد خوانندگان فارسی‌زبان محبوب باقی بماند. خدیوزادۀ جادو شده یکی از نمونه‌های موفق تلفیق طنز، ادبیات عامه و نگاه روشنفکرانه است و خواندن آن، علاوه بر لذت روایی، نگاه تازه‌ای به قدرت کلمه، شوخ‌طبعی و ایستادگی در برابر ظلم می‌دهد.