کتاب جُوحی اثر احمد مجاهد

کتاب جُوحی اثر احمد مجاهد، پژوهشی ارزشمند و تحلیلی درباره یکی از چهره‌های مهم و طنزآمیز در فرهنگ عامه‌ی عربی است که بعدها در ادبیات فارسی و دیگر فرهنگ‌های اسلامی نیز نفوذ کرد. جُحی، شخصیتی است که داستان‌های فراوانی به نام او نقل شده، اما خود او چهره‌ای تاریخی و مشخص ندارد و بیشتر به عنوان نماد هوشمندی، شوخ‌طبعی، یا حتی گاهی حماقتِ ظاهری اما هوشمندانه شناخته می‌شود.

احمد مجاهد در این اثر، با رویکردی علمی و تاریخی به بررسی منشأ، سیر تحول، و ویژگی‌های شخصیتی جُحی می‌پردازد. او سعی می‌کند از میان لایه‌های افسانه، چهره‌ای تاریخی از جُحی ترسیم کند و نشان دهد که چگونه این شخصیت در سده‌های مختلف دگرگون شده و در هر دوره‌ای نمودی از نگاه جامعه به مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. در این کتاب، نویسنده نمونه‌هایی از حکایات جُحی را نیز گرد آورده و تحلیل ادبی و فرهنگی بر آنها ارائه می‌دهد.

یکی از محورهای مهم کتاب، بررسی تطور روایت‌های منسوب به جُحی در متون عربی و مقایسه آن‌ها با نسخ ترکی، فارسی و حتی یونانی و اروپایی است. احمد مجاهد نشان می‌دهد که چگونه جُحی در روایت‌های مختلف، از مردی احمق تا حکیمی پنهان، از طنزنویس تا منتقد اجتماعی ظاهر می‌شود و هر ملت، بخشی از ویژگی‌های دلخواه خود را در او بازتاب داده است.

کتاب همچنین به ریشه‌های احتمالی تاریخی جُحی می‌پردازد و اشاره می‌کند که برخی منابع، او را شخصی واقعی در سده دوم هجری می‌دانند که در کوفه می‌زیسته، اما در طول زمان، چهره‌ی او از شخصیت واقعی فاصله گرفته و به اسطوره‌ای فرهنگی تبدیل شده است.

از دیگر مباحث جذاب کتاب، بررسی جایگاه طنز در فرهنگ اسلامی و نقش جُحی به‌عنوان نماینده‌ی این نوع طنز است. احمد مجاهد به‌خوبی نشان می‌دهد که حکایات جُحی نه‌تنها سرگرم‌کننده، بلکه حاوی نقدهای اجتماعی و سیاسی عمیقی هستند که گاه با زبانی ساده، مفاهیم بسیار مهمی را منتقل می‌کنند.

زبان کتاب علمی، اما روان و قابل فهم است و برای علاقه‌مندان به ادبیات عامیانه، تاریخ طنز، فرهنگ اسلامی و شخصیت‌پردازی‌های فولکلوریک، منبعی مفید و آموزنده به شمار می‌رود. احمد مجاهد با بهره‌گیری از منابع متنوع عربی و غیرعربی، تصویری روشن و تحلیلی از این چهره‌ی نمادین ارائه داده است.

۹۵۷