کتاب ایل قاجار در پهنه تاریخ

کتاب ایل قاجار در پهنه تاریخ نوشته نعمت الله قاضی شكیب

در این کتاب به تاریخ ایل قاجار پرداخته  و نقش ایل قاجار را در تاریخ ایران موشکافی نموده است

كلمه قاجار ظاهراً مشتق است از قجر (gajar) كه در تركي جغتايي به معني تندرو آمده است. برخي از مورخان، قاجاريه را از اولاد ترك پسر يافت بن نوح مي دانند. نعمت الله قاضي شكيب مولف كتاب “ايل قاجار در پهنه تاريخ ايران “معتقد است كه ايل قجر از دودمان چنگيزخان مغول نيست. قاجارها نه ازبكند و نه مغولي و نه تركمن، بلكه از تركان غربي درياي خزر و از گروه تركان ماوراء قفقاز شاخه اي از قبيله بزرگ سالور محسوب مي شوند. تركمانان آق قويونلو كه پيش از شاه اسماعيل صفوي در ايران قدرتي به هم رسانيده بودند با قاجاريه قرابت نزديكي داشتند. بيشتر مردم قاجار ابتدا در حدود آذربايجان، گنجه، و ايروان مستقر شده اند. شاه عباس از نفوذ آنها نگران بود به اين جهت آنها را به سه دسته تقسيم نمود. يك قسمت را به مرو و خراسان، دسته ديگر را در قره باغ ساكن گردانيد و دستة آخري را در استرآباد و گرگان مستقر ساخت. به احتمال قوي ايل قجر يامچي بعدها از قره باغ آذربايجان شمالي به بخش يامچي مهاجرت نموده اند. در روستاي قميش آغل يامچي طايفه اي از عشاير ساكن شده قجر (قاجار) وجود دارد. اين طايفه به همراه دو طايفه ديگر شاهسون و اينانلو جمعيت اين روستا را تشكيل مي دهند. ايل قاجار در روزگار حكومت مغول بر ايران به اين كشور كوچ كرده اند و سپس در نواحي ارمنستان سكني گزيده اند. به هنگام تشكيل سلسله صفوي توسط شاه اسماعيل، اين طايفه نيز در شمار ايلاتي بودند كه به ياري وي پرداختند. مهمترين قبايلي كه هسته اصلي نيروي قزلباشان را تشكيل مي دادند؛ تكلّو، روملو، شاملو، استاجلو، ذوالقدر، افشار و قاجار نام داشتند. از طوايف ديگر مي توان به حمزه لو اشاره نمود. اين طايفه از طوايف يكان كهريز محسوب مي شود. در چگونگي ايجاد ايل شاهسون به نقل از بستان السياحه چنين آمده است كه جمعي از نمك بحرامان قزلباشيه بر شاه عباس خر.ج كردند و پاي جرات و جسارت پيش ندادند، شاه فرمود :«شاه سون گلسون» يعني هر كه شاه را دوست دارد بيايد، لهذا از هر فرقه عده اي آمدند طاغيان شاه را شكست دادند، پادشاه آن جماعت را شاهسون نام نهادند. اصولاً شاهسون ها نمونه آشكاري است از ايل كه هسته اصلي و اوليه آن بر خلاف غالب عشاير ايران كه اصل آنها مبتني بر خويشاوندي نسبي پدر تبار است، عامل سياسي ونظامی در ایجاد آن نقش اول را داشته است .پس از سرکوب مخالفان توسط جماعت شاهسون، آنها ترجيح داده اند كه همچنان در كنار همديگر بمانند و بر اين اساس هستة ايل شاهسون گذاشته شده است. بر اين اساس شاهسونها در اصل از تركهاي طوايف ديگر مي باشند. ايل قاجار با ايل افشار از نظر خواستگاه شباهت زيادي دارد. برخي از محققان اين دو ايل را از نظر نژادي به تركهاي غرب منتسب مي كنند و مي گويند آنها گروهي از قبايل ترك زبان ساكن در ديار بكر و شام بودند كه دويست سال پس از مغولها به ايران (آذربايجان) مهاجرت نموده اند.( شاخه اي از ايل قاجار در استرآباد و گرگان بودند توانستند حكومت را به دست بگيرند). حكومت قاجارها در ايران از سال 1174 هجري شمسي يعني زمان تاجگذاري آقامحمدخان در تهران آغاز گشت و از اين طايفه هفت تن يكي پس از ديگري به حكومت رسيدند كه نخستين آنها آقامحمدخان و آخرين آنها احمدشاه است. طايفه قاجار روستاي قميش آغل احتمالاً شاخه اي از ايل قاجار بوده كه با عشاير اينانلو و شاهسون داراي ييلاق و قشلاق مشتركي بودند. امروزه اين سه طايفه روستا، به لحاظ مناسبت هاي قومي در همديگر ادغام شده اند.برای خرید کتاب ایل قاجار در پهنه تاریخ با ما تماس بگیرید