کتاب گزارش کنگره هزاره فردوسی

کتاب گزارش کنگرۀ هزارۀ فردوسی» مجموعه‌ای ارزشمند از مقالات، سخنرانی‌ها و گزارش‌هایی است که در کنگرۀ باشکوه هزارمین سال تولد ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ حماسه‌سرای ایرانی، در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در تهران برگزار شد. این کنگره یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آید و با حضور شماری از بزرگ‌ترین اندیشمندان، ایران‌شناسان و ادیبان ایرانی و خارجی همراه بود.
از جمله شخصیت‌های برجستۀ حاضر در این کنگره می‌توان به محمدعلی فروغی اشاره کرد که در سخنرانی خود نقش فردوسی را در احیای زبان فارسی و هویت ملی ایرانیان تحلیل می‌کند. علی‌اصغر حکمت با نگاهی تاریخی به جایگاه فردوسی در تمدن اسلامی می‌پردازد و ملک‌الشعراء بهار با شور شاعرانۀ خود به تحلیل سبک و اندیشۀ فردوسی در شاهنامه می‌پردازد.
از میان ایران‌شناسان خارجی، هانری ماسه فرانسوی، فردوسی را به عنوان نمایندۀ عقلانیت ایرانی در برابر هجوم فرهنگی بیگانگان معرفی می‌کند و یوگنی برتلس روسی نیز شاهنامه را به عنوان سندی زنده از حیات تاریخی و روحی ملت ایران تحلیل می‌کند. محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی نیز از منظر زبان‌شناسی و نسخه‌شناسی به بررسی دقت و صحت متون شاهنامه پرداختند.
این کنگره نه تنها نشانه‌ای از تجلیل فردوسی بود، بلکه تلاشی برای بازخوانی هویت ایرانی در دورانی بود که ایران در حال نوسازی فرهنگی و سیاسی خود بود. مجموعه‌ی «عیدانه» اسناد و مقالات این رخداد فرهنگی را گردآوری کرده و از حیث تاریخ فرهنگی و ادبی، منبعی گرانبها برای پژوهشگران محسوب می‌شود

زبان کتاب رسمی، دقیق و علمی است و تلاش دارد نقطۀ تلاقی میان سنت ملی و رویکردهای علمی شرق‌شناسان غربی را نشان دهد. در مقالات کتاب، فردوسی نه‌فقط به عنوان شاعر، بلکه به عنوان معمار فرهنگی زبان فارسی و هویت ایرانی تصویر می‌شود. توجه به تنوع دیدگاه‌ها در این اثر، بازتابی از جایگاه جهانی شاهنامه و فردوسی است.
در مجموع، گواهی است بر تداوم و بازاندیشی فرهنگی در ایران مدرن و سندی تاریخی برای فهم جایگاه فردوسی در وجدان ملی ایرانیان.